Związki fenolowe

Fenol (Phenolum, Acidum corbolicum, kwas karbolowy)
Krystaliczna, bezbarwna substancja, o charakterystycznym zapachu, uzyskiwana ze smoły pogazowej. Fenol był jednym z najwcześniej stosowanych środków przeciwbakteryjnych. W roztworach wodnych 2-5% był stosowany zewnętrznie jako środek antyseptyczny. Wodny roztwór fenolu - karbol, używany był również do dezynfekcji pomieszczeń. Stosowany jest również do biopreparatów jako środek konserwujący. Dzisiaj ze względu na niski współczynnik terapeutyczny jest prawie nie stosowany. Jest środkiem toksycznym, działającym silnie drażniąco na błony śluzowe i skórę, porażając końcowe odcinki dendrytów. Dostając się w ilości toksycznej do krwiobiegu powoduje zatrucie z porażeniem oun. Szczególnie wrażliwe na kwas karbolowy są koty.

Krezol (Cresolum)
Jest to fenolowy związek aromatyczny, otrzymywany ze smoły węglowej i ropy naftowej. To mieszanina izomerów metylofenolu (orto, meta i para), które posiadają podobne własności chemiczne, ale nieco inną temperaturę topnienia i wrzenia.
Nieoczyszczony posiada barwę żółtą, natomiast czysty jest całkowicie bezbarwny. Posiada dość intensywny i nieprzyjemny, ostry zapach. Ma działanie bakterio i grzybobójcze, znacznie silniejsze od fenolu - natomiast jego działanie drażniące jest od fenolu mniejsze. Czasami stosuje się go razem z naftaliną do środków na mole, znaczniej częściej jest jednak stosowany jako dodatek do płynów odkażających i środków czystości. Mieszanina 50% czystego krezolu z wodnym roztworem mydła potasowego to lizol, którego 5% roztwory mogą być używane do odkażania niedużych pomieszczeń oraz narzędzi chirurgicznych.

Kreolina (Creolinum)
Ciemnobrunatny, oleisty płyn o bakteriobójczych właściwościach. Stanowi mieszaninę krezolu (około 35%) z mydłami żywicznymi. W roztworze 2,5-5% z wodą tworzy mleczno-brązową mieszaninę, używaną do odkażania sprzętów i pomieszczeń. W weterynarii w postaci roztworów 2,5%, miała zastosowanie jako środek antyseptyczny.

Dziegieć sosnowy, brzozowy, jałowcowy (Pix Liquida Pini, Pix betulina, Pix Juniperi)
Brunatnoczarna, gęsta ciecz otrzymywana w czasie suchej destylacji drewna. Jest składnikiem licznych związków wykazujących działanie antyseptyczne, pasożytnicze i keratolityczne, np. benzenu, fenolu, krezolu, ksylolu, gwajakolu. Dziegcie znalazły zastosowanie w postaci maści i mydeł (10-20%) w chorobach pasożytniczych skóry lub w bardziej stężonych roztworach do opatrunków kopyt, racic i rogów. Czasem mogą być również używane do odkażania skórzanych przedmiotów inwentarskich.

Heksachlorofen
Chlorowany dwufenol, który działa głównie na bakterie Gram – dodatnie i w mniejszym stopniu na Gram-ujemne. Hamuje wzrost większości grzybów chorobotwórczych, działa bakteriostatycznie. Wykazuje właściwości odwadniające. Jest składnikiem wielu środków antyseptycznych i artykułów toaletowych. Nie należy stosować go u samic ciężarnych i młodych zwierząt. Stosowany na duże partie skóry może spowodować wystąpienie objawów toksycznych (drgawki, wymioty, ogólne pobudzenie).